Tips en Trucs 2023

Debian 12 Bookworm

Met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid, stap ik over van openSUSE naar Debian. Een opsomming van mijn belangrijkste redenen in willekeurige volgorde waarom:

Ondertussen heb ik op mijn laptop (Lenovo ThinkPad Yoga van 2015) Debian 12 Bookworm succesvol geïnstalleerd. En dus kan ik Debian 12 Bookworm uittesten en ervaring opdoen.

Debian 12 Bookworm installeren

Eerst het goede nieuws, de installatie gebruikt een andere installatieprocedure en vraagt dus een aanpassing. Maar de stappen en werkwijze vind ik eenvoudiger en gebruiksvriendelijker.

Een goede raad, experimenteer niet met Secure Boot (een Microsoft uitvinding). Ik nam van de gelegenheid gebruik om te experimenteren met Secure Boot om later op een andere computers Debian 12 Bookworm in dual boot met Windows 11 te installeren. Dit was geen goed idee. Het experiment liep zo slecht af dat de computer niet meer wilde starten met het installatiemedium. Uiteindelijk kreeg ik met een zelfgemaakte EFI opstartpartitie de computer terug opgestart (op het einde van deze tip staat mijn herstelstappenplan). De installatie op de laptop heb ik uitgevoerd op de laptop waarbij EFI (GPT) is ingeschakeld en Secure Boot uitgeschakeld.

Wil je toch met Secure Boot experimenteren, gebruik dan zoals ik in de toekomst een virtuele computer (VMWare, VirtualBox of QEMU/Virt-manager/KVM).

Stappenplan Debian 12 Bookworm installatie

Let wel, dit is een stappenplan, m.a.w. geen gedetailleerde beschrijving.

We beginnen met het maken van een backup van de gehele interne harde schijf.

Voorbereiding
=============
RSync backup maken
Via SystemRescueCD
    USB harde schijf aansluiten
    dmesg -T # om de apparaatnaam van de USB harde schijf te achterhalen: /dev/sdc
    ls /dev/sdc*
    mount /dev/sdc1 /mnt
    df -h
    dd if=/dev/sda conv=sync,noerror bs=64K status=progress | gzip -c > /mnt/ThinkPad.img.gz
    sync
    umount /mnt
    Restore gunzip /mnt/ThinkPad.img.gz | dd of=/dev/sda (indien nodig)

Een overzicht van de bestaande schijf indeling, deze wil ik behouden. Debian systeem op sda4 en persoonlijke gegevens op sda7.

Schijfbeheer
============
/dev/sda1	1000 MB	336 MB	WINRE_DRV
/dev/sda2	260 MB	57 MB	EFI boot	
/dev/sda3	8  GB		Swap
/dev/sda4	80 GB	5 GB	Ext4		/		
/dev/sda7	149 GB	1 GB	Ext4		/usr/home/Documents

Aanmaken van installatie USB Stick. Ik geef de voorkeur aan een netwerkinstallatie via de online softwarebronnen die misschien reeds updates bevatten. M.a.w. de installatie USB Stick bevat enkel de software om de installatie in gang te zetten. Zie officiële helppagina.

Debian 12 Bookworm
==================
Kopieer ISO naar USB-stick (SD kaart).
dany@main:~> sudo dmesg -T
# dany@main:~> sudo umount /dev/sdc1 (is waarschijnlijk overbodig)
dany@main:~> sudo dd if=Downloads/debian-12.0.0-amd64-netinst.iso of=/dev/sdc status=progress
dany@main:~> sync

De installatie uitvoeren met uitgeschakelde Secure Boot (BIOS/UEFI).

Opstarten (F12 > BootMenu) met installatie x86_64 USB-Stick
Graphical install
Language: Dutch
Locatie: België
Toetsenbord: Belgisch
Netwerk configureren
    WiFi netwerk selecteren 
    WPA/WPA2-PSK
    Wachtwoord ingeven
Computernaam: pindabook
Domeinnaam: .local (Proximus met glasvezel gebruikt in België standaard .local)
Beheerderswachtwoord (root): xxxxxxxxxxxxxx
Naam gebruiker: Dany Pinoy
Gebruikersnaam: dany
Wachtwoord gebruiker: xxxxxxxxxx
Schijven indelen: Handmatig (K = Keep of niet formatteren of bestaande gegevens behouden, F = Formatteren of bestaande gegevens wissen)
    SCSI1 (0,0,0) (sda) - 256.1 GB ATA SAMSUNG MZ7TD256
        #2  272.6 MB    B   K   ESP     EFI system p
            Gebruiken als: EFI-systeempartitie
            Klaar met instellen van partitie
        #3  8.6 GB          F   swap    primary swap
            Gebruiken als: wisselgeheugen (swap area)
            Klaar met instellen van partitie
        #4  85.9GB          F   ext4    primary /
            Gebruiken als: Ext4 loggend bestandssysteem
            Partitie formatteren: ja, formatteer de partitie
            Aankoppelpunt: / - het basisbestandssysteem
            Klaar met instellen van partitie
        #7  160.2 GB        K   ext4    primary /usr/home/Documents
            Gebruiken als: Ext4 loggend bestandssysteem
            Aankoppelpunt: Aankoppelpunt handmatig invoeren: /usr/home/Documents
            Klaar met instellen van partitie
        Schijfindeling afsluiten & veranderingen naar de schijf schrijven
Wilt u deze aanpassingen wegschrijven naar de schijven? Ja
Pakketbeheer configureren: België
    deb.debian.org
    Proxy > leeg laten, Verdergaan
Wilt u meewerken aan het onderzoek naar het gebruik van pakketten? Nee (op testsysteem, Ja op gebruikt systeem)
Software-selectie
    + Debian desktop environment
    - ... GNOME		(standaard Debian keuze, wil ik niet)
    + ... KDE Plasma (mijn keuze)
    + SSH server
    + Standaard systeemhulpmiddelen
De installatie afronden

Handig om vanaf een andere computer te werken, waar ik de aanpassingen kan documenteren met kopiëren en plakken.

Op desktop computer
  ssh-copy-id -i ~/.ssh/id_rsa.pub dany@pindabook.local

Terug op de Debian 12 Bookworm laptop. We activeren het gebruik van sudo om administratieve taken uit te voeren. Let wel: bij Debian moet je bij het uitvoeren van sudo het wachtwoord van de gebruiker ingeven, niet het root wachtwoord.

dany@pindabook:~$ su -
Wachtwoord:
root@pindabook:~# adduser dany sudo
Toevoegen gebruiker `dany' aan groep `sudo'...
Klaar.
root@pindabook:~# exit
uitgelogd

Herstarten of Heraanmelden

Enkele persoonlijke KDE Plasma instellingen, die ik vroeger ook op openSUSE Leap 15.4 gebruikt. Handig, maar niet zo veilig, en zeker niet op draagbare diefstalgevoelige apparaten: Automatisch aanmelden.

Systeeminstellingen > Opstarten en afsluiten > Aanmeldscherm (SDDM) > Gedrag...
    Automatisch aanmelden Activeren: als gebruiker: dany met sessie: Plasma (X11) > Toepassen
        Gebruikerswachtwoord ingeven

Herstarten of Heraanmelden

Bij een netwerkinstallatie hoogstwaarschijnlijk overbodig, maar voor de zekerheid opwaarderen. Debian gebruikt apt, daar waar openSUSE zypper gebruikt. De opdracht apt autoremove verwijdert alle afhankelijke softwarepakketten die door geen enkele programma meer gebruikt worden, en dus overbodig zijn.

dany@pindabook:~$ sudo apt update && sudo apt upgrade -y
dany@pindabook:~$ sudo apt autoremove

Alles groter weergeven, beter voor mijn ogen.

Systeeminstellingen > Scherm en monitor > Configuratie van het scherm
    Globale schaal: 150% > Toepassen
Computer herstarten

Enkele persoonlijke KDE Plasma voorkeuren:

Systeeminstellingen
 Energiebeheer
  Op Externe stroom, Op batterij, Op laag batterijniveau (aanpassen naar goeddunken):
    Schermhelderheid: 50%
    Scherm dimmen UITschakelen
    Energiebesparing bij het beeldscherm UITschakelen
    Sessie onderbreken UITschakelen
    Moment waarop het laptopdeksel sluit: Afsluiten
    Als op de aan/uitknop wordt gedrukt: Afsluiten > Toepassen
  Geavanceerde energie-instellingen:
    Op kritiek niveau: Afsluiten > Toepassen < Terug naar alle instellingen
Gedrag van werkruimte
 Bureaubladeffecten
  Wiebelende vensters
  Magische lamp	> Toepassen
 Scherm automatisch vergrendelen UITSCHAKELEN > Toepassen
 Virtuele bureaubladen
  Animatie tonen bij omschakelen: Bureaublad op laten komen > Toepassen > Terug naar alle instellingen

Persoonlijke gegevens en het systeem (Debian) horen volgens mij niet thuis op één en dezelfde partitie. Dit is handig voor het onderhoud (maken van reservekopiën) en voor systeemaanpassingen (zoals het herinstalleren van een nieuwe versie). De gebruikersmappen naar de gegevenspartitie omleiden, met behulp van snelkoppelingen:

# Documenten
sudo chmod ugo+wt /usr/home/Documents
rm -r $HOME/Documenten
ln -s /usr/home/Documents/ $HOME/Documenten
mkdir /usr/home/Documents/Afbeeldingen
rm -r $HOME/Afbeeldingen
ln -s /usr/home/Documents/Afbeeldingen/ $HOME/Afbeeldingen
mkdir /usr/home/Documents/Muziek
rm -r $HOME/Muziek
ln -s /usr/home/Documents/Muziek/ $HOME/Muziek
mkdir /usr/home/Documents/Openbaar
rm -r $HOME/Openbaar
ln -s /usr/home/Documents/Openbaar/ $HOME/Openbaar
mkdir /usr/home/Documents/Sjablonen
rm -r $HOME/Sjablonen
ln -s /usr/home/Documents/Sjablonen/ $HOME/Sjablonen
mkdir /usr/home/Documents/Video\'s
rm -r $HOME/Video\'s
ln -s /usr/home/Documents/Video\'s/ $HOME/Video\'s

Voor de liefhebbers, en zeker voor wat oudere trage computers:

Dolphin
  Menu openen > Meer > Beeld > Voorbeelden tonen uitschakelen
  1/4 van het scherm

En nog wat persoonlijke KDE Plasma configuraties:

Okular
 Instellingen > Zijbalk tonen UITschakelen
  Okular afsluiten

# KWallet uitschakelen
Systeeminstellingen > Persoonlijke instellingen > KDE Portefeuillebeheer
  Het KDE-portefeuillesysteem inschakelen UITschakelen > Toepassen

Controle van de audiowerking met afspeeltest en het configureren van een opstart- en afsluitgeluid.

Systeeminstellingen
  Audio
    Speakers
      Poort: Speakers
      Profiel: Analoog stereo duplex
      Volume: 60% > Test
    Internal Microphone
      Poort: Internal Microphone
      Profiel: Analoog stereo duplex
      Volume: 25%

Systeeminstellingen
  Meldingen > Toepassingsspecifieke instellingen > Configureren...
    Systeemservices: Plasma-werkgebied > Gebeurtenissen Configureren...
    Afmelden
      Speel een geluid af: /home/dany/Muziek/shutdown.ogg
    Aanmelden
      Speel een geluid af: /home/dany/Muziek/startup.ogg > Toepassen > OK > Terug naar alle instellingen

Persoonlijke touchpad aanpassing en eigen bureaubladachtergrond instellen:

Systeeminstellingen > Invoerapparaten > Touchpad
    Rechter-klik: Ergens met twee vingers drukken Activeren

# Achtergrond
Rechter-klik Bureaublad > Bureaublad en achtergrond configureren... > Afbeelding toevoegen...
  /home/dany/Afbeeldingen/Achtergrond.jpg
  Nieuwe achtergrond afbeelding selecteren > OK

Eerste backup maken met behulp van SystemRescueCD naar een SMB (CIFS) gedeelde map op een computer of NAS met het ip adres 192.168.129.17 in de map /yoga /mnt:

Backup met SystemRescueCD
  mount -t cifs //192.168.129.17/yoga /mnt
  fsarchiver savefs /mnt/debian.fsa /dev/sda4
  sync
  shutdown -h now

Installeren van extra software, zoals Bluefish, een webeditor waarmee deze website is gemaakt.

Bluefish installeren
dany@pindabook:~$ sudo apt install bluefish

De volgende persoonlijke software met configuratie verliepen zonder problemen, maar zijn te uitgebreid om hier aan bod te komen:

Test Firefox en controle van de mogelijkheden. Daarbij viel op dat het weergeven van video geen enkel probleem gaf. Dit was in openSUSE Leap 15.4 niet het geval.

#Start Firefox op de laptop
https://html5test.com/

Om het stroomgebruik en warmteontwikkeling te beperken, schakel ik de Turbo mode van de processor uit. Door de verminderde warmteontwikkeling, gaan de ventilatoren ook niet zo snel lawaai maken.

dany@pindabook:~$ sudo apt install linux-cpupower
dany@pindabook:~$ sudo nano /etc/systemd/system/no-turbo-boost.service
[Unit]
Description=Power Mode Settings
After=acpid.socket
After=syslog.service

[Service]
User=root
Type=simple
ExecStart=/usr/sbin/x86_energy_perf_policy --turbo-enable 0
TimeoutSec=30
StartLimitInterval=350

[Install]
WantedBy=multi-user.target

dany@pindabook:~$ sudo systemctl enable no-turbo-boost.service
dany@pindabook:~$ sudo systemctl start no-turbo-boost.service

dany@pindabook:~$ cat /sys/devices/system/cpu/intel_pstate/no_turbo
1

Hier opnieuw een backup gemaakt

Debian 12 Bookworm

Andere Debian 12 Bookworm installatie handleidingen

De webpagina Dual boot Windows en Debian 12 toont met veel afbeeldingen, maar wel in het Engels hoe je Debian 12 naast Windows, maar zonder Secure Boot installeert. Volgens mij krijgt Windows 11 zonder geactiveerde Secure Boot geen updates meer!

Voor de liefhebbers van een video handleiding (GNOME Debian 12):

Secure boot

Ik moet zelf nog uitzoeken, hoe je Windows 11 en Debian 12 in dual boot kunt gebruiken. Theoretisch moet het lukken, maar je vindt er weinig informatie over en bijna iedereen schakelt Secure Boot uit. Hieronder mijn stappenplan om mijn niet meer startende laptop terug in het gareel te krijgen. Let op: dit is een eenmalig reddingsplan en is geen garantie dat dit bij jullie ook lukt. M.a.w. experimenteren doe je beter op een Virtuele computer, wat ik nu ook van plan ben.

Het aanmaken van een aangepaste EFI opstart USB Stick

# EFI fallback Debian
dany@pindabook:~> sudo umount /run/media/dany/Debian\ 12.0.0\ amd64\ 1
dany@pindabook:~> sudo parted /dev/sdb # Let op: de USB Stick
GNU Parted 3.2
Apparaat /dev/sdb wordt gebruikt.
Welkom bij GNU Parted!  Typ 'help' voor een opdrachtenoverzicht.
(parted) mklabel gpt
(parted) quit
Opmerking: Het kan nodig zijn /etc/fstab bij te werken.

dany@pindabook:~> sudo parted /dev/sdb
GNU Parted 3.2
Apparaat /dev/sdb wordt gebruikt.
Welkom bij GNU Parted!  Typ 'help' voor een opdrachtenoverzicht.
(parted) mkpart primary fat32 0% 100%
(parted) set 1 esp on
(parted) print
Model:  USB DISK 2.0 (scsi)
Schijf /dev/sdb: 8005MB
Sectorgrootte (logisch/fysiek): 512B/512B
Partitietabel: gpt
Schijfvlaggen:

Nummer  Begin   Einde   Grootte  Bestandssysteem  Naam     Vlaggen
 1      1049kB  8004MB  8003MB   fat32            primary  opstart, esp

(parted) quit
Opmerking: Het kan nodig zijn /etc/fstab bij te werken.

dany@pindabook:~> sync

dany@pindabook:~> sudo mkfs.fat -F 32 /dev/sdb1
mkfs.fat 4.1 (2017-01-24)

dany@pindabook:~> mkdir -p /mnt/

dany@pindabook:~> sudo mkdir -p /mnt/EFI
dany@pindabook:~> sudo mount /dev/sdb1 /mnt/EFI/
dany@pindabook:~> sudo mkdir -p /mnt/ISO
dany@pindabook:~> sudo mount Downloads/debian-12.0.0-amd64-DVD-1.iso /mnt/ISO/
mount: /mnt/ISO: WARNING: source write-protected, mounted read-only.
dany@pindabook:~> sudo cp -a /mnt/ISO/* /mnt/EFI/
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/debian' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/dists/stable' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/basic-defs.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/choosing.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/compatibility.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/contributing.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/customizing.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/faqinfo.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/ftparchives.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/getting-debian.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/index.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/kernel.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/nextrelease.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/pkgtools.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/pkg-basics.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/redistributing.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/software.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/support.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan
cp: kan symbolische koppeling '/mnt/EFI/doc/FAQ/html/uptodate.html' niet aanmaken: Actie is niet toegestaan

De foutmeldingen zorgen dat de Debian installatie zal vastlopen met de foutmelding dat de versie (codename) niet kan bepaald worden. Dit is op zich geen probleem, want dan kan je overschakelen naar tweede originele installatie USB-stick.

Bij het opstarten van de laptop, kreeg ik kort de melding dat mmx64.efi niet werd gevonden. Snel daarna herstarte het systeem. De truc bestaat eruit om grubx64.efi te hernoemen of te kopiëren naar mmx64.efi en daarna te herstarten om de installatie uit te voeren waardoor de EFI procedure wordt hersteld.

dany@pindabook:~> sudo cp /mnt/EFI/EFI/boot/grubx64.efi /mnt/EFI/EFI/boot/mmx64.efi
dany@pindabook:~> sync
dany@pindabook:~> sudo umount /mnt/ISO
[sudo] wachtwoord voor root:
dany@pindabook:~> sudo umount /mnt/EFI

# Installatie uitvoeren met deze USB stick
Detect ant mount installation media > Incorrect installation media detected
Execute a shell
  mount -t vfat /dev/sdb1 /cdrom
Detect ant mount installation media
Load installer components from installation media
Detect network Hardware
Configure the network
...
Install the base system > Failed to determine the codename for the release

Nu kan je een tweede USB Stick met de originele installatie plaatsen en deze koppelen (mounten). De installatie kan dan verder via deze USB stick verder gaan.

Execute a shell
  dmesg
  mount /dev/sdc /cdrom
Install the base system
  linux-image-amd64
  generic: include all available drivers
Configure the package manager
  Yes network mirror
Security updates en release updates
Select and install software
Install the GRUB boot loader
  Yes Force GRUB installation to the EFI removable media path
  Yes Update NVRAM variables
  Yes Run os-prober automatically
Finish the installation
  No Is the system clock set to UTC?
Reboot